قراداد آتی سبد سهام یا آتی شاخص؟

در میان بسیاری از ابزارهای معاملاتی، یکی از محبوب ترین ها معاملات آتی The futures است. اغلب، توانایی کار با او از قبل برای کسب سود و موفقیت در بازار مالی کافی است.

سبد سهام جایگزین شاخص می‌شود/گام‌های نهایی بازار آتی سهام

طراحی ابزارهای مالی همواره دغدغه مقامات ناظر بازار سهام بوده است اما باید توجه داشت این ابزارهای مالی باید با توجه به شرع مقدس اسلام تعریف شده و مورد موافقت کمیته فقهی سازمان بورس قرار گیرد.

سال‌هاست بازار سهام به‌عنوان نبض اقتصاد كشور پذیرای ابزارها و نهادهای مالی جدیدی نبوده است. از این رو طراحی ابزارهای مالی جدید همواره یکی از دغدغه‌های مقامات ناظر بازار سهام بوده است. اختیار معامله شاخص یکی از همین ابزارهای مالی است که در صورت تطابق با شرع مقدس اسلام می‌تواند به ایجاد تنوع در ابزارهای مالی، جذب سرمایه‌گذاران خارجی، امكان استفاده از استراتژی‌های پوشش ریسك، افزایش جریان اطلاعات در رابطه با قیمت‌های آتی، ایجاد امكان استفاده از تحلیل‌های كلان اقتصادی به‌عنوان معیارهای اساسی تصمیم‌گیری برای اتخاذ موقعیت بدون تمركز بر یك سهم خاص و افزایش حجم معاملات هم در بازار افزایشی و هم در بازار كاهشی بینجامد. هر بازاری برای توسعه هر چه بیشتر نیازمند طراحی و راه‌اندازی ابزارها و نهادهای مالی جدید است. از این رو طراحی ابزارهای مالی همواره دغدغه مقامات ناظر بازار سهام بوده است اما باید توجه داشت این ابزارهای مالی باید با توجه به شرع مقدس اسلام تعریف شده و مورد موافقت کمیته فقهی سازمان بورس قرار گیرد.

یکی از این ابزارهای مالی که مدت‌ها است توجه بورسی‌ها را به خود جلب کرده است، اختیار معامله شاخص است. در ایران عموما شاخص تنها به‌عنوان یک نماگر و وسیله‌ای برای سنجش عملکرد شناخته می‌شود اما باید توجه داشت در کشورهای توسعه‌یافته کارکرد این نماگر متفاوت و وسیع‌تر بوده و از آن به‌عنوان ابزاری برای سرمایه‌گذاری استفاده می‌شود، به‌طوری که معاملات آتی شاخص در دنیا مورد توجه سرمایه‌گذاران بوده و حجم و ارزش آن به مراتب بیشتر از معاملات آتی سهام است. از جمله مهم‌ترین مزایای قراردادهای آتی و اختیار معامله شاخص می‌توان به ایجاد تنوع در ابزارهای مالی و در نتیجه جذب سرمایه‌گذاران با سلیقه‌های مختلف از جمله سرمایه‌گذاران خارجی، امكان استفاده از استراتژی‌های پوشش ریسك، افزایش جریان اطلاعات در رابطه با قیمت‌های آتی، ایجاد امكان استفاده از تحلیل‌های كلان اقتصادی به‌عنوان معیارهای اساسی تصمیم‌گیری برای اتخاذ موقعیت بدون تمركز بر یك سهم خاص و افزایش حجم معاملات هم در بازار افزایشی و هم در بازار كاهشی اشاره کرد.

بر اساس آمار فدراسیون جهانی بورس‌ها (WFE) در سال 2013 معاملات آتی شاخص با ارزشی نزدیک به 127 هزار میلیارد دلار بیش از 56 برابر و حجم معاملات قراداد آتی سبد سهام یا آتی شاخص؟ آن نیز با بیش از 2.3 میلیارد قرارداد یعنی نزدیک به 2.5 برابر آتی تک‌سهم بوده است. در عین حال در همین سال ارزش معاملات اختیار معامله شاخص نیز با ارزشی نزدیک به 145 هزار میلیارد دلار بیش از 21 برابر ارزش معاملات اختیار معامله تک‌سهم بوده؛ در حالی که تعداد معاملات آن با2.8 میلیارد قرارداد، کمتر از اختیار معامله تک‌سهم بوده است. به این ترتیب با توجه به آمار یادشده اهمیت معاملات آتی و اختیار معامله شاخص و دلیل توجه سرمایه‌گذاران در بازارهای جهانی به این ابزار مالی مشهود است. حال از آنجا که به گفته کارشناسان استفاده از این ابزار جدید به ویژه در شرایط کنونی و گشایش به ‌وجود آمده در فضای بین‌المللی می‌تواند منجر به ورود سرمایه‌گذاران خارجی به بازار سرمایه‌ ایران شود، اهمیت این موضوع دوچندان می‌شود.

با وجود این ابزارهای مشتقه مبتنی بر شاخص با الزامات فقهی شرع مقدس تطابق نداشته و مهم‌ترین عللی كه برای این عدم تطابق از طرف فقها و صاحب‌نظران بیان شده، عدم تادیه تقریبا 100 درصد موارد این قراردادها، مالیت نداشتن مورد معامله (یعنی شاخص) و عدم امكان تحویل آن و در نتیجه صوری بودن معامله است. به عبارت دیگر با توجه به اینکه از نظر اعضای کمیته فقهی سازمان بورس، شاخص صرفا یک عدد است و مال یا کالا محسوب نمی‌شود، از نظر شرعی قابلیت معامله ندارد. بنابراین تاکنون راه‌اندازی این ابزارهای مالی در بورس اوراق بهادار تهران امكان‌پذیر نبوده است.

آتی سبد سهام جایگزینی برای آتی شاخص
رضا کیانی، مدیر تحقیق و توسعه بورس تهران در این زمینه با بیان اینکه معاملات آتی شاخص معمولا بخش بسیار بزرگی از معاملات ابزارهای مشتقه را در بورس‌های پیشرفته از آن خود کرده است گفت: در کشورهای توسعه‌یافته حجم معاملاتی که روی آتی شاخص تعریف شده با وجود تعداد کمتر نسبت به معاملات آتی تک‌سهم اما حجم بزرگی را به خود اختصاص داده است. وی افزود: در این راستا از سال گذشته بورس اوراق بهادار تهران تلاش‌ بسیاری کرد تا بازار سهام ایران نیز از این ابزار مالی بهره‌مند شود. پیش از این نیز مطالعات مناسبی در این زمینه در بورس تهران انجام شد اما به نتیجه‌ای که مورد تایید کمیته فقهی سازمان بورس باشد، نرسید.این کارشناس بازار سهام ادامه داد: شاخص صرفا یک عدد است و کالایی قابل معامله محسوب نمی‌شود و بنابراین از نظر شرعی قابلیت معامله ندارد. بنابراین معاملات آتی شاخص مخالف با شرع مقدس اسلام شناخته شد.

به این ترتیب بورس تهران درصدد بهره‌گیری از ابزاری برآمد تا با رعایت شرع مقدس از کارکردهای آتی و اختیار معامله‌ شاخص برخوردار باشد. به این منظور ماهیت شاخص از منظر حضور سبدی از سهام شرکت‌ها مورد توجه قرار گرفت.وی با بیان اینکه هر شاخص دربردارنده تعداد مشخصی از دارایی است و عملا بازدهی یک سبد سهام را نشان می‌دهد، توضیح داد: به‌عنوان مثال شاخص قیمت مصرف‌کننده (CPI) سبدی از کالاهای مصرفی را در خود جای داده‌ است. شاخص 30 شرکت بزرگ بورس تهران نیز بیانگر عملکرد 30 شرکتی است که در این شاخص حضور دارند. شرکت‌ها و وزن هر‌یک از آنها در این شاخص کاملا مشخص است و اگر سبد سهامی دقیقا با همین ترکیب وجود داشته باشد، بازدهی مشابه شاخص مربوطه را خواهد داشت.کیانی اضافه کرد: به بیان دیگر شاخص همچون NAV صندوقی است که سبد سهامی را در خود جای داده است. اکنون اگر آتی یا اختیار معامله روی سبد سهامی که در شاخص حضور دارند تعریف شود، معامله صرفا روی یک عدد انجام نشده بلکه پشتوانه‌ای عینی و قابل انتقال یافته است. بدین ترتیب معامله آتی روی دارایی مشخصی (سبد سهام) انجام می‌شود.وی افزود: این الگو از نظر قراداد آتی سبد سهام یا آتی شاخص؟ شرعی مورد تایید کمیته محترم فقهی سازمان بورس قرار گرفته‌ اما نکته درخور اهمیت تعدیلاتی است که در طول زمان در سبد سهام اتفاق می‌افتد. این امکان وجود دارد که شرکت‌های حاضر در قرارداد، افزایش سرمایه دهند یا سود نقدی تقسیم کنند یا سهام شناور آنها تغییر کند. حتی تغییر ترکیب سبد سهام به واسطه ورود و خروج شرکت‌ها کاملا امکان‌پذیر است. بدین ترتیب این امکان وجود دارد که سبد مورد توافق طرفین در طول مدت قرارداد آتی دستخوش تغییراتی شود. این مساله دغدغه اصلی بورس اوراق بهادار تهران بود و بحث و بررسی مربوط به آن چندین جلسه کمیته فقهی سازمان بورس را به خود اختصاص داد.

به گفته مدیر تحقیق و توسعه بورس تهران، با توجه به آنکه اقدامات شرکتی و همچنین ورود و خروج شرکت‌ها همگی مشمول تعدیل شاخص می‌شوند، اگر سبد مورد معامله متناسب با تغییرات روی‌داده تعدیل نشود یا اگر تعدیلات آن متفاوت با شاخص باشد، سبد مورد معامله روندی متفاوت از شاخص را پشت‌سرگذاشته و عملا کارکرد مورد انتظار را نخواهد داشت و نمی‌تواند همانند شاخص عمل کند. بدین ترتیب چگونگی تعدیلات سبد سهام موضوع قرارداد آتی و اختیار معامله، اهمیت بسیاری دارد و به همین دلیل بررسی یکایک تعدیلات و چگونگی انجام آن زمان زیادی از اعضای کمیته فقهی را به خود اختصاص داد و در نهایت مورد تایید قرار گرفت.وی تصریح کرد: اعضای محترم کمیته فقهی سازمان بورس پس از بررسی‌های دقیق و طی جلسات متعدد و با اعمال اصلاحات لازم در پیشنهاد ارائه شده از سوی بورس تهران در نهایت مصوبه‌ای صادر کردند و طی آن تعدیلات لازم را مورد تایید قرار دادند. بر این اساس با توافق طرفین قرارداد آتی یا اختیار معامله‌ سبد سهام، اقدامات شرکتی مانند افزایش سرمایه و تقسیم سود یا تغییر ترکیب سبد سهام شامل ورود شرکت جدید یا خروج شرکت‌های قبلی، طبق مقررات سازمان بورس و اوراق بهادار به‌عنوان شرط ضمن عقد صحیح و نافذ است.

بدین ترتیب اگر قرارداد آتی روی 30 شرکت بزرگ تعریف شود، چگونگی تعدیلی که در این 30 شرکت اتفاق می‌افتد، می‌تواند دقیقا با نحوه تعدیل شاخص 30 شرکت همخوانی داشته باشد و بدین ترتیب قرارداد تعریف شده از نظر بازدهی با شاخص یادشده مطابقت خواهد داشت. بنابراین می‌توان گفت بازدهی این سبد سهام که روی آن معاملات آتی تعریف شده است، با بازدهی شاخص مورد نظر تطابق داشته و یکی است.این کارشناس بازار سهام تاکید کرد: موضوعی که کمیته شاخص تاکید بسیاری روی آن دارد عدم استفاده از واژه آتی شاخص است. به همین دلیل لازم به ذکر است که بگوییم در حال حاضر آتی سبد سهام با تعدیلات مورد تقاضا تایید شده است و می‌توان نام آن را «آتی سبد سهام با کارکرد آتی شاخص» گذاشت. بدین ترتیب ابزاری امکان ابراز وجود در بازار سرمایه ایران را یافته است که با رعایت معیارهای شرع مقدس عملا از کارکردی همچون آتی و اختیار معامله شاخص برخوردار است.کیانی گفت: در حال حاضر دستورالعمل آتی سبد سهام توسط بورس تهران تدوین شده و به تایید کمیته تنظیم مقررات رسیده است. برای حضور این ابزار مالی جدید در بازار سرمایه ایران باید در انتظار تصویب این دستورالعمل توسط هیات‌مدیره سازمان بورس بود تا پس از آن بورس تهران شاهد مراحل اجرایی طرح باشد.

تحقیقات مالی - اسلامی

چارچوب طراحی قرارداد آتی و اختیار معامله سبد سهام با کارکردهای قرارداد آتی و اختیار معامله شاخص (مقاله علمی وزارت علوم)

• حوزه‌های تخصصیمدیریتمدیریت مالی – حسابداریتئوریهای حسابداریبازده سهام

اوراق مشتقه مالی، ابزارهای جدیدی هستند که در یک اقتصاد مدرن برای پوشش ریسک، سرمایه گذاری و آربیتراژ بکار می روند. گرچه از واژه اوراق مشتقه، چیزی که به ذهن خطور می کند، قرارداد آتی یا اختیار معامله سهام است، اما تمرکز اصلی بازار سرمایه در دنیا بر اوراق مشتقه شاخص است. باوجود مزایایی که معاملات قرارداد آتی و اختیار معامله شاخص دارد، چون شاخص فاقد مالیت است، به لحاظ شرعی نمی تواند مورد معامله قرار گیرد. به همین جهت امکان راه اندازی معاملات این ابزارها در بورس ایران فراهم نیست. هدف این تحقیق، طراحی الگوی قرارداد آتی و اختیار معامله سبد سهام، به منظور دستیابی به کارکردهای آتی و اختیار معامله ی شاخص است. سبدی که مبنای قرارداد آتی و اختیار معامله قرار می گیرد (سبد سهام پایه)، علاوه بر دارا بودن ویژگی هایی چون مالیت، قابلیت تسلیم و در نتیجه مشروعیت، به گونه ای است که راه اندازی قرارداد مشتقه بر مبنای آن، کارکردهای آتی و اختیار معامله شاخص را به دست می دهد. بر این اساس آتی سبد سهام، قراردادی است که فروشنده تعهد می کند در سررسید تعیین شده، سبد پایه (کسری از سبد معیار) را به قیمتی که در زمان انعقاد قرارداد تعیین می شود، بفروشد و در مقابل خریدار متعهد می شود آن سبد پایه را در تاریخ سررسید خریداری کند و اختیار معامله سبد سهام، قراردادی است بین خریدار و فروشنده که حق، نه الزام، خرید یا فروش سبد پایه را تا زمان انقضای اختیار معامله و به قیمت مورد توافق، به خریدار می دهد

بررسی رابطه معضل مطالبات غیرجاری و عملیات بانکداری بدون ربا در ایران (مقاله علمی وزارت علوم)

1. حوزه‌های تخصصیمدیریتمدیریت مالی – حسابداریمدیریت مالی
2. حوزه‌های تخصصیمدیریتمدیریت مالی – حسابداریتئوریهای حسابداریتحقیقات بازار سرمایه

از جمله شاخص هایی که برای سنجش عملکرد ساختار بانکداری یک منطقه یا یک کشور همواره مورد توجه بوده است، نسبت مطالبات غیرجاری به کل تسهیلات اعطایی در آن کشور می باشد. از طرفی در حال حاضر افزایش حجم مطالبات غیرجاری بانک ها به عنوان یکی از مهمترین مشکلات شبکه بانکی کشور مطرح می باشد که می تواند آسیب های جدی به بدنه اقتصادی کشور وارد آورد. از سوی دیگر با توجه به اینکه تاکنون تلاش بر این بوده که در کشورمان الگوی بانکداری بدون ربا حاکم باشد، از منظر ناظران بین المللی، نسبت حجم مطالبات غیرجاری به کل مطالبات شبکه بانکی ممکن است به عنوان شاخصی از عملکرد بانکداری بدون ربا در ایران به حساب آورده شود، اما از آنجا که بسترسازی در راستای تحقق واقعی اقتصاد مقاومتی در حوزه های مختلف اقتصاد ایران مستلزم شناسایی دقیق آسیب ها و تهدیدها و نیز نقاط ضعف و قدرت آن حوزه ها می باشد، لذا شناسایی دقیق عوامل ایجاد و افزایش مطالبات غیرجاری کشور با توجه به مؤلفه های بومی اقتصادی و رفتارهای کنش گران اقتصادی در اقتصاد ایران به منظور آسیب شناسی و یافتن عوامل اصلی بروز این پدیده می تواند به عنوان راهنمایی در اختیار محققان و سیاست گذاران حوزه پولی و بانکی کشورمان قرار داشته باشد. در این تحقیق توانسته ایم که با تمرکز بر نظرات نخبگان حوزه بانکی کشور و با استفاده از روش تحقیق «نظریه برخاسته از داده ها» به شناسایی این عوامل پرداخته شده است. مهمترین عواملی که بر این اساس مورد شناسایی قرار گرفتند، عدم رعایت استانداردهای ارزیابی طرح های اقتصادی توسط بانک ها، عدم اعتبارسنجی مناسب شخص حقیقی یا حقوقی گیرنده تسهیلات، عدم تشخیص مصادیق خاص ذینفع واحد در خصوص گیرندگان تسهیلات کلان، خرج کرد تسهیلات در غیر از محل مورد تقاضا توسط مشتریان و… بوده است.

بررسی رابطه عِلّی بین بازار پول و سرمایه جهت مهار تلاطم بازارهای مالی در چارچوب اقتصاد مقاومتی (مقاله علمی وزارت علوم)

• حوزه‌های تخصصیمدیریتمدیریت مالی – حسابداریتئوریهای حسابداریتحقیقات بازار سرمایه

بازارهای پول و سرمایه از جمله نهادهای مالی هستند که نقش چشم گیری در اقتصاد ایفا می کنند و تنظیم تعامل سازنده میان آنها سبب رشد اقتصادی می شود. مقام معظم رهبری در سال 1389 مفهوم اقتصاد مقاومتی را طرح و سیاست های اجرایی آن را نیز ابلاغ نمودند. این مفهوم از جمله الگوهایی است که تنها عناوین مشابه آن در اقتصاد متعارف وجود دارد. در چارچوب الگوی اقتصاد مقاومتی می بایست سیاست گذاری اقتصادی به گونه ای تنظیم شود تا برمبنای شناسایی فشارها و تکانه های داخلی و خارجی، جهت دهی و بهره گیری از تعامل های متقابل بین ارکان مهم اقتصادی آثار ناشی از فشارها کنترل، کاهش و در صورت امکان محو گردند. در پژوهش حاضر با بررسی مفاهیم نظری تعامل بازار پول و سرمایه در اقتصاد متعارف و تبیین اقتصاد مقاومتی به دنبال ترسیم نقش این دو بازار در الگوی اقتصاد مقاومتی هستیم. در پژوهش حاضر مبتنی بر داده های سالیانه 1370-1392 آزمون گرنجر رابطه یک طرف بازار سرمایه بربازار پول تأیید شد و نتایج رگرسیون علاوه بر تأیید نتیجه گرنجر رابطه عِلّی بازار پول بر سرمایه را نیز تأیید نموده و نهایتاً با توجه به شاخص های کلان اقتصادی رابطه عِلّی دو طرفه بین بازار پول و سرمایه در اقتصاد ایران وجود دارد. پس می توان نتیجه گرفت با تغییر سیاست گذاری هر بازار، بازار دیگر را رشد دهیم و اگر یک بازار دچار نوسان شد با تکیه بر ارتباط بیان شده بین دو بازار با سیاست گذاری در بازار مقابل، نوسانات را کنترل و اقتصاد کشور را از بعد تلاطم بازار پول و سرمایه مقاوم ساخت. در پایان نیز پیشنهادات سیاستی جهت تقویت متغیّرهای کلان اقتصادی، بازار پول، بازار سرمایه و تعامل بازار پول و سرمایه ارائه شده است.

بررسی امکان سنجی پیاده سازی قراداد آتی سبد سهام یا آتی شاخص؟ حسابداری اسلامی در ایران؛ از منظر خبرگان دانشگاهی (مقاله علمی وزارت علوم)

1. حوزه‌های تخصصیمدیریتگروههای ویژهمدیریت اسلامی
2. حوزه‌های تخصصیمدیریتمدیریت مالی – حسابداریکلیات

حسابداری دانشی اجتماعی است که با محیط، ارزش ها و هنجارهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جامعه ای که در آن بکار گرفته می شود رابطه ذاتی دارد. بنابراین، منطق حکم می کند در بکارگیری چارچوب نظری و استانداردهای گزارشگری، شرایط و الزامات جامعه هدف در نظر گرفته شود. لذا به نظر برخی پژوهشگران، بکارگیری بی قید و شرط نظام حسابداری و گزارشگری فعلی نمی تواند پاسخ گوی نیازهای اطلاعاتی مبتنی بر ارزش ها و هنجارهای جوامع مسلمان باشد. جهان بینی و ارزش های مختلف به سیستم های اقتصادی متفاوتی منجر می شود و سیستم های اقتصادی به نوبه خود سیستم های حسابداری خاص خود را می طلبد. توجه به این حقیقت که اسلام دینی نیست که تنها به حوزه های فردی محصور شده باشد، بلکه نظام انسجام یافته ای را برای زندگی انسان در حوزه های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی فراهم می کند اهمیت لزوم توجه به شکل و محتوای گزارشگری مالی را دو چندان می کند. از منظر صاحب نظران رشته حسابداری، پیاده سازی حسابداری اسلامی در ایران ضروریست. لذا پژوهش حاضر به دنبال بررسی امکان سنجی پیاده سازی حسابداری اسلامی در ایران است. داده های این تحقیق با پرسش از 67 نفر از اساتید و صاحب نظران حسابداری و با آزمون tتک نمونه ای و با استفاده از نرم افزار Spss وExcel جمع آوری و تحلیل شده و این نتیجه به دست آمده است که امکان پیاده سازی حسابداری اسلامی (بعد ارزشی- معنوی حسابداری) در ایران وجود دارد.

صکوک مشارکت ترکیبی؛ ابزار اسلامی تأمین مالی طرح های دانش بنیان (مقاله علمی وزارت علوم)

1. حوزه‌های تخصصیمدیریتگروههای ویژهمدیریت اسلامی
2. حوزه‌های تخصصیمدیریتمدیریت مالی – حسابداریتأمین مالی

تأمین مالی شرکت های دانش بنیان در سال های اخیر به عنوان یک موضوع راهبردی در پیشبرد اهداف اقتصاد مقاومتی، مورد توجه بانک ها قرار گرفته است. در این راستا تشکیل صندوق های خطرپذیر و نیز تخصیص خطوط اعتباری را می توان از جمله اقدامات اساسی شبکه بانکی در این حوزه دانست. لکن چالش های بسیاری در مسیر نیل به تأمین مالی اثربخش شرکت های دانش بنیان همچون ریسک های موجود، نبود الگوهای نظارتی، رویکردهای اعتباردهی و ارزش گذاری طرح های دانش بنیان و. وجود دارد که علی رغم مطالعات وسیع به عمل آمده، همچنان فضای بهبود در این حوزه را فراهم ساخته است. در این زمینه بانک توسعه صادرات با عنایت به نقش حمایتی خود در بخش صاردات، مطالعات تخصصی مرتبطی را در دست انجام دارد که ارائه الگوی ابزارهای اسلامی ترکیبی را می توان از جمله این دستاوردها دانست. مقاله حاضر که به تبیین جوانب این الگو خواهد پرداخت، به صورت زیر ترکیب بندی شده است؛ در ابتدا با مروری بر آمارهای مرتبط با سرمایه گذاری خطرپذیر در ایران و جهان و نیز برخی بررسی های میدانی، وضعیت فعلی تأمین مالی دانش بنیان مورد بررسی قرار خواهد گرفت؛ در ادامه با تدوین ادبیات موضوعی و نیز مطالعات کتابخانه ای، وضعیت مطلوب ترسیم خواهد شد. مرحله بعد ضمن ارائه مدل پیشنهادی، تلاش دارد تا پوشش شکاف میان وضعیت فعلی و وضعیت مطلوب در سرمایه گذاری دانش بنیان را مدنظر قرار دهد، در نهایت نیز با بکارگیری نظرات کارشناسان، اعتبار مدل ارائه شده مورد تحلیل قرار خواهد گرفت.

اوراق خرید دین ابزاری مؤثر در تأمین سرمایه در گردش شرکت ها (مقاله علمی وزارت علوم)

1. حوزه‌های تخصصیمدیریتگروههای ویژهمدیریت اسلامی
2. حوزه‌های تخصصیمدیریتمدیریت مالی – حسابداریتأمین مالی

امروزهلازمه تداومفعالیت هایاقتصادی،دسترسیبهمنابعمالیبه هنگامو کافیجهتتأمین سرمایه در گردش بنگاه هایاقتصادیاست و هرگونه تصمیمی در این بخش اثرات قابل توجهی بر بازده عملیاتی واحد تجاری می گذارد و منجر به تغییر ارزش شرکت و نهایتاً ثروت سهامداران خواهد گردید. در شرایطکنونی، حجمبالایمطالباتمعوق بانک ها و به تبع آن فقدانظرفیتو توان کافی آنها در پاسخگوییبهتقاضای روزافزونتسهیلات،رونددسترسیبهمنابع مالی را مشکل ترکردهاست که این امر منجر به ایجاد وضعیت نامطلوب و مدیریت نامناسب سرمایه در گردش شده و شرکت ها توانایی رقابت خود را از دست می دهند. از این رو یکی از الزامات بهبود فضای کسب و کار بنگاه های اقتصادی، کارآمدی در تأمین سرمایه در گردش از طریق توسعه روش های دستیابی به منابع مالی کوتاه مدت از بازار سرمایه است. در این نوشتار که با روش توصیفی تحلیلی و با رویکردی فقهی صورت می پذیرد، کوشش شدهاستباتوجهبه الزاماتشرعی وقانونی کشور، به تبیین مدلی جهتانتشار اوراقی که منجر به کارآمدی سرمایه در گردش بنگاه ها می شود، پرداخته شود؛ازاین رو باتوجهبهتحقیقات و تجربیات صورت گرفته در کشور در حوزه اوراق بهادار،صکوک دین مبتنی بر حساب های دریافتنی[i] به عنوان الگویی نوین جهت کارآمدی سرمایه در گردش بنگاه ها در بازار مالی ایران پیشنهادمی شود.

قرارداد آتی

در میان بسیاری از ابزارهای معاملاتی، یکی از محبوب ترین ها معاملات آتی The futures است. اغلب، توانایی کار با او از قبل برای کسب سود و موفقیت در بازار مالی کافی است.

تعریف

معاملات آتی نوعی توافق بین فروشنده و خریدار در مورد فروش آینده دارایی خاص با قیمت از پیش تعیین شده است.

اعتبار قراردادهای آتی

مفهوم فیوچرز در قرن نوزدهم در ایالات متحده ظاهر شد که در اصل، تعویق پرداخت اجتناب ناپذیر برای کالاهای خریداری شده است. در ابتدا این قرارداد برای محصولات کشاورزی بود که قیمت آنها بی ثبات بود. مفهوم قراردادها برای معامله، آنالوگ بیمه در برابر تغییرات ناگهانی قیمت ها بود، که اجازه می داد ثبات و کاهش ریسک به معامله برگردد.
این مفهوم تا به کنون حفظ شده است، اما تعداد دارایی هایی که با قراردادهای آتی منعقد می شوند بارها افزایش یافته است. این قرارداد شامل دو طرف است: خریدار و فروشنده. آنها قراردادی را منعقد می كنند كه براساس آن یك طرف موافقت می كند دارایی خاص از طرف مقابل را برای قیمت مشخص و قبل از تاریخ مشخص شده خریداری كند. دارایی تقریباً می تواندهر چیزی باشد: از مواد اولیه و فرآورده های غذایی گرفته تا اوراق بهادار. برخلاف آپشن، مالک آینده موظف است بخشی از قرارداد خود را رعایت کرده و دارایی را بخرد.

معاملات آتی (قرارداد آتی) با قراردادهای مشابه تفاوتهای زیادی دارد:

• دارایی هایی که در آن قرارداد منعقد شده است، نباید حرکات قیمت کوتاه مدت قابل پیش بینی داشته باشد.
• خریدار و فروشنده سعی دارند در روند انعقاد قرارداد خطرات را به حداقل برسانند.
• در حین شکل گیری معامله، بیمه می تواند توافق شود، که این یک عامل اضافی به نفع هر دو طرف با توافق های خود خواهد بود.
• حضور واسطه اجباری - مبادله ای که خدمات را به اضای هزینه دریافت می کند.
• قرارداد آتی همیشه به معنای تحویل دارایی به خریدار نیست.

در هنگام انعقاد قرارداد، شرکت کنندگان آن مبلغ مشخصی را پرداخت می کنند - حاشیه سپرده گذاری، که به عنوان نوعی ضمانت برای اجرای قرارداد عمل می کند. اگر معامله شکسته شود یا یکی از طرفین نتواند تعهدات خود را انجام دهد، حاشیه به عنوان جبران خسارات وارده یا سود از دست رفته عمل می کند.

علاوه بر مزیت اصلی آن - معامله ای که از قبل توافق شده با قیمتی تقریباً تعیین شده انجام شود، معاملات آتی برای کسانی که ترجیح می دهند حدس و گمان داشته زنی کنند نیز مورد توجه است. مورد آخر فقط برای چنین معامله گران مورد توجه خواهد بود، آنها می توانند از قرارداد آتی برای خود به عنوان دارایی استفاده کنند. هیچ قانونی وجود ندارد که مانع فروش مجدد قراردادها شود، اما این کار فقط تا مدت معین قابل انجام است.

همچنین نکته بسیار مهم این است که صادرکنندگان قرارداد آتی خود معامله گران هستند. اما نه معامله گران، و نه کارگزاران، کسانی نیستند که دقیقاً مسئولیت داشته باشند که کدام فیوچرز بتوانند در معامله شرکت کنند. چنین تصمیمی همیشه بر عهده واسطه است – مبادله گری، که بستر معاملاتی را فراهم می کند. علاوه بر این، صرافی ها نظارت بر مشارکت کنندگان در قرارداد آتی را انجام می دهند و مشکلات فنی را برطرف می کنند.

انواع و مشخصات آينده

اصولاً همه قرارداد های آتی به دو نوع اصلی تقسیم می شوند:

1. آفیوچرز حل و فصل
2. فیوچرز قابل تحویل

معاملات آتی حل و فصل یا تسویه حساب - معاملات آتی که در آن هیچ گونه تحویل دارایی به خریدار وجود ندارد. معاملات آتی محبوب با معاملات با دارایی های با ارزش، به عنوان مثال - سهام. هنگام بستن معامله، محاسبه به صورت نقدی انجام می گیرد.

معاملات آتی قابل تحویل یا برگشت پذیر – شامل توان تحویل دارایی می باشد. این هم با دارایی های با ارزش (سهام برای مثال) و هم برای کالاهای غذایی و غیرغذایی استفاده می شود.
از آنجا که مبادلات مختلفی وجود دارد که بسترهای معاملاتی خود را برای انعقاد قراردادهای آتی فراهم می کند، معاملات آتی ویژه ای وجود دارند که به طور مستقیم به یک دارایی زیربنایی خاص گره خورده اند.

معاملات آتی یکی از اولین قراردادهای فیوچرز در ابتدا، به ذخایر طلای ایالات متکی بودند، اما با گذشت زمان، آنها به دارایی های ارزشمند دیگری روی آوردند: اسکناس، سهام و غیره. آنها به طور مشابه با قراردادهای کالا کار می کنند.

معاملات آتی ارز - به دو دسته تقسیم می شود:

• با دلار (جفت های ارزی اصلی).
• بدون دلار (نرخ گذاری کراس).

فیوچرز طلا در صرافی های تخصصی که فقط با طلا کار می کنند، به عنوان یک دارایی بسیار پایدار و توزیع شده است. قراردادهای جایگزین نیاز به انتقال مستقیم دارایی دارند، یعنی هیچ کس طلا را حمل نمی کند و معامله را در معرض خطر قرار نمی دهد. در عین حال، تمام فرصت های کسب درآمد در حدس و گمان قیمت همچنان باقی مانده است.

فیوچرز نفت یکی دیگر از قراردادهای آتی محبوب با دلالان. به لطف معاملات آتی تسویه حساب، بسیاری از معامله گران این فرصت را داشتند که بدون افزایش نیاز به حمل و نقل یا فروش آن، از افزایش قیمت نفت درآمد کسب کنند. هنگام برخورد با این نوع معاملات آتی، شما باید اخبار بازارهای کالا، مالی و سیاسی را به دقت رصد کنید، زیرا جهش در قیمت کالاها تقریباً همیشه در پس زمینه هر اخباری رخ می دهد. از آنجا که بروکر ها انواع مختلف نفت را در پلتفرم های می گذارند، مهم است که به وضوح درک کنید که در چه درجه ای شرط بندی می شود.

برای ساده تر کردن مراحل انعقاد قراردادهای آتی و افزایش نقدینگی آنها، مشخصاتی معرفی شد که لازم است در معاملات آتی موجود باشد.
مشخصات اصلی:

1. نام قرارداد آتی.
2. نام اختصاری قرارداد
3. نوع فیوچرز می تواند به منظور تحویل یا تسویه حساب باشد.
4. مدت قرارداد.
5. ارزش دارایی های مشمول که در معامله دخیل هستند (اندازه قرارداد).
6. تاریخ تحویل.

صرافی های آتی و مزایای معاملات معاملات آتی

مبادلات مختلف زیادی وجود دارد که در انعقاد قراردادهای آتی به عنوان واسطه عمل می کنند. صرافی های مختلف فرصتی برای تجارت با انواع مختلف دارایی ها را فراهم می کند. با توجه به محبوبیت معاملات آتی تسویه حساب، بورس به طور فزاینده طیف گسترده ای از دارایی های اساسی را برای تجارت فراهم می کند.

صرافی های اصلی فیوچرز:

• بورس کالای شیکاگو (CME) - بورس معروف شیکاگو. با قراردادهای ارزی، نرخ بهره، شاخص ها، گوشت و چوب مشخص می شود.
• اتاق تجارت شیکاگو (CBOT) - بورس اوراق بهادار عمده ایالات متحده. تجارت با فلزات گرانبها و شاخص ها را انجام می دهد.
• Euronext بورس اوراق بهادار اروپا در بورس و اوراق بهادار، ارز و محصولات کشاورزی است.
• یورکس یک مبادله محبوب سوئیس است. معاملات آتی ارز، آپشن ها، سهام و معاملات آتی شاخص.
• MOEX بورس مبادله ای بزرگ روسیه که در آن کالاها و ارزها معامله می شوند.

در معاملات قراردادهای آتی، معامله گران مزایای زیر را دریافت می کنند

• محبوب ترین و نقدینه ترین بازار
• ابزارهای معاملاتی فراوان
• امکان متنوع سازی یک سبد دارایی
• نیازی به حمل و نقل کالا نیست

همانطور که مشاهده می کنید، معاملات آتی برای بسیاری از معامله گران مناسب و جذاب است. کسانی که مایل به پیوستن به آن هستند فقط نیاز به تجربه، صبر و درک هدف دارند که باید با مرور زمان حاصل شود.

اگر برای شما راحت‌تر است از طریق شبکه‌های اجتماعی اطلاعات تحلیل ما را دنبال کنید، به اکانت‌های ما در شبکه‌های اجتماعی مشترک شوید!

راه‌اندازی قراردادهای آتی سبد سهام در هفته آینده

مدیرعامل بورس اوراق بهادار تهران گفت: قراردادهای آتی سبد سهام یکی از ابزارهای مشتقه است که از روز یکشنبه هفته آینده مورخ 25/09/1397 در بورس اوراق بهادار تهران راه اندازی می‌شود.

به گزارش بورس ‌نیوز ، علی صحرائی مدیر عامل بورس اوراق بهادار تهران با اشاره به نقش مهم ابزارهای مشتقه در پوشش ریسک و پاسخ به سلایق متنوع سرمایه­ گذاران و فعالان بازار در سال‌های اخیر گفت: قراردادهای آتی سبد سهام یکی از ابزارهای مشتقه است که از روز یکشنبه هفته آینده مورخ 25/09/1397 در بورس اوراق بهادار تهران راه اندازی می‌شود .

وی به تایید قرارداد آتی سبد سهام توسط کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار اشاره کرد و اظهار داشت: این ابزار در بازارهای جهانی در قالب قراردادهای آتی شاخص معامله می‌شود ولی به دلیل عدم وجود امکان تحویل فیزیکی برای شاخص، آتی سبد سهام با اخذ تأییدیه از کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار جایگزین آتی شاخص شده ­است، به طوریکه ترکیب، تغییرات و بازدهی شاخص و سبد سهام مشابه یکدیگر است .

مدیرعامل بورس تهران به بیان مزایای قراداد آتی سبد سهام پرداخت و خاطرنشان کرد: قرارداد آتی سبد سهام علاوه بر دارا بودن تمامی مزایای یک قرارداد آتی استاندارد از جمله خاصیت اهرمی، امکان کسب سود از نوسانات مثبت و منفی قیمت دارایی ­پایه، شفافیت قیمت و استاندارد بودن قراردادها، تضمین معاملات توسط اتاق پایاپای و تنوع ­بخشی به سبد سرمایه­ گذاری، امکان بهره­ مندی از مزایای خرید و فروش شاخص‌های بورسی را نیز برای سرمایه‌گذاران فراهم می­ کند .

وی تصریح کرد: سرمایه‌گذاران بدون نیاز به تحلیل تک ­تک سهام بورسی، می­ توانند با تحلیل شرایط کلان اقتصاد و یا داده‌های مربوط به صنایع مختلف، نسبت به خریدوفروش در بازار آتی سبد سهام اقدام نمایند، به طوریکه بازدهی سرمایه‌گذاران معادل بازدهی شاخص مربوطه شود .

صحرائی با بیان اینکه مدیران پرتفوی می‌‌توانند با خرید یا فروش قرارداد آتی سبد سهام متناظر با پورتفوی خود، نسبت به پوشش ریسک اقدام کنند، یادآور شد: صندوق‌های سرمایه‌گذاری نیز می‌توانند در چارچوب شرایطی که سازمان بورس و اوراق بهادار اعلام می‌کند، امکان فعالیت داشته و با استراتژی ‌ های خود، از مزایای پوشش ریسک این ابزار استفاده کنند .

وی افزود: بورس تهران مطابق سیاستهای هیأت مدیره جدید، بانگرش توسعه‌ای و راه‌اندازی ابزار‌های جدید مطابق نیازهای فعالان و سرمایه‌گذاران با تجمیع و بازنگری دستورالعمل معاملات قراردادهای آتی، اقدام به یکپارچه سازی فرآیندهای اجرایی و معاملاتی انواع مختلف این قراردادها از جمله آتی تک سهم و آتی سبد سهام کرده است. بدین صورت زمینه شروع به کار بازار قراردادهای آتی سبد سهام و انجام معاملات این ابزار با مشارکت شرکت‌های مدیریت فناوری بورس تهران، سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه و نیز شرکت‌های نرم‌افزاری ارائه‌دهنده خدمات برخط (OMS ‌ها ) فراهم می‌شود .

صحرائی بر آشنایی و آموزش فعالان بازار و سرمایه‌گذاران با این قراردادها تاکید کرد و گفت: بورس تهران در راستای آشنایی فعالان و سرمایه‌گذاران با این قراردادها، اقداماتی از جمله تهیه کتابچه و فیلم ‌ های آموزشی، برگزاری دوره‌های مختلف برای گروه‌های سرمایه‌گذاران، کارگزاران، اصحاب رسانه و سایر نهادهای مالی نیز انجام داده است. به علاوه سایت بورس تهران به ‌عنوان تنها مرجع رسمی ارائه اطلاعات قراردادهای آتی، به‌روز شده و فعالان بازار می‌توانند تمامی اطلاعات موردنیاز خود را از آن دریافت کنند .

وی در خاتمه ابراز امیدواری کرد که سرمایه‌گذاران و فعالان محترم بازار با حضور خود از مزایای این ابزار بهره­ مند شده و به رونق بازار مشتقه در بورس اوراق بهادار تهران کمک نمایند.

مقاله چارچوب طراحی قرارداد آتی و اختیار معامله سبد سهام با کارکردهای قرارداد آتی و اختیار معامله شاخص

فایل ورد مقاله چارچوب طراحی قرارداد آتی و اختیار معامله سبد سهام با کارکردهای قرارداد آتی و اختیار معامله شاخص کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه و مراکز دولتی می باشد.

توجه : در صورت مشاهده بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی مقاله چارچوب طراحی قرارداد آتی و اختیار معامله سبد سهام با کارکردهای قرارداد آتی و اختیار معامله شاخص،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن مقاله چارچوب طراحی قرارداد آتی و اختیار معامله سبد سهام با کارکردهای قرارداد آتی و اختیار معامله شاخص :

اوراق مشتقه مالی، ابزارهای جدیدی هستند که در یک اقتصاد مدرن برای پوشش ریسک، سرمایه‌گذاری و آربیتراژ بکار می‌روند. گرچه از واژه اوراق مشتقه، چیزی که به ذهن خطور می‌کند، قرارداد آتی یا اختیار معامله سهام است، اما تمرکز اصلی بازار سرمایه در دنیا بر اوراق مشتقه‌ شاخص‌ است. باوجود مزایایی که معاملات قرارداد آتی و اختیار معامله شاخص دارد، چون شاخص فاقد مالیت است، به لحاظ شرعی نمی‌تواند مورد معامله قرار گیرد. به همین جهت امکان راه‌اندازی معاملات این ابزارها در بورس ایران فراهم نیست. هدف این تحقیق، طراحی الگوی قرارداد آتی و اختیار معامله سبد سهام، به‌منظور دستیابی به کارکردهای آتی و اختیار معامله‌ی شاخص است. سبدی که مبنای قرارداد آتی و اختیار معامله قرار می‌گیرد (سبد سهام پایه)، علاوه‌بر دارا بودن ویژگی‌هایی چون مالیت، قابلیت تسلیم و در نتیجه مشروعیت، به‌گونه‌ای است که راه‌اندازی قرارداد مشتقه بر مبنای آن، کارکردهای آتی و اختیار معامله‌ شاخص را به دست می‌دهد. بر این اساس آتی سبد سهام، قراردادی است که فروشنده تعهد می‌کند در سررسید تعیین ‌شده، سبد پایه (کسری از سبد معیار) را به قیمتی که در زمان انعقاد قرارداد تعیین می‌شود، بفروشد و در مقابل خریدار متعهد می‌شود آن سبد پایه را در تاریخ سررسید خریداری کند و اختیار معامله سبد سهام، قراردادی است بین خریدار و فروشنده که حق، نه الزام، خرید یا فروش سبد پایه را تا زمان انقضای اختیار معامله و به قیمت مورد توافق، به خریدار می‌دهد